आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची मुळे किती जुनी आहेत?

महिलांच्या हक्कांसाठीच्या लढ्यासाठी विशेष दिवसाचा इतिहास  अद्वितीय आहे. विसाव्या शतकात, ही कल्पना समाजवाद्यांनी अधिक लोकप्रिय केली आणि हळूहळू युरोप आणि अमेरिकेसह जगभरातील महिलांच्या हक्कांसाठीच्या चळवळींचे प्रतीक बनले.

गेल्या काही दशकांपासून महिलांच्या हक्कांच्या लढ्यासाठी विशेष दिवसाचे महत्त्व आणि प्रासंगिकता जागतिक स्वरूप धारण करत आहे.दरवर्षी ८ मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय महिला दिंन म्हणून साजरा केला जातो.युनायटेड नेशन्सच्या सर्व देशांद्वारे महिलांच्या अधिकारांना प्रोत्साहन देण्यासाठी, लिंगभेद दूर करण्यासाठी आणि महिलांवरील हिंसाचार आणि अत्याचार थांबवण्याच्या प्रयत्नांना प्रोत्साहन देण्यासाठी साजरा केला जातो. महिलांवरील अन्यायाची कहाणी मानवाच्या अस्तित्वापासून सुरू आहे, अशा परिस्थितीत महिलांच्या हक्कांसाठी एकजुटीने आवाज उठवणे हा एक मोठा प्रयत्न म्हणता येईल, ज्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

आधुनिक भारतातील राजकीय आणि सामाजिक व्यवस्था आणि बदलांच्या बहुतेक परंपरा अमेरिका आणि युरोपमधून सुरू झाल्या आहेत. ज्याचा प्रभाव वसाहतवादातून जगाच्या इतर भागात पसरला आणि दुसऱ्या महायुद्धानंतर, संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या आश्रयाने जगात मानवाधिकारांशी संबंधित अनेक दिवस साजरे केले जातात, त्यापैकी आंतरराष्ट्रीय महिला दिन हा प्रमुख दिवस आहे.

२८ फेब्रुवारी १९०९ रोजी अमेरिकेतील न्यूयॉर्क शहरात साजरा करण्यात आल्याची नोंद आहे. सोशलिस्ट पार्टी ऑफ अमेरिकेने कार्यकर्त्या थेरेसा मल्कीएल यांच्या सूचनेनुसार त्याचे आयोजन केले होते. ८ मार्च १८५७ रोजी न्यूयॉर्कमधील महिला वस्त्र कामगारांनी केलेल्या निषेधाचे स्मरण होते असे दावे आहेत, परंतु अनेक संशोधकांनी हा दावा आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाच्या समाजवादी उत्पत्तीपासून दूर ठेवण्यासाठी विवादित केला आहे. एक मिथक म्हणून प्रचार केला गेला.

आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेच्या म्हणण्यानुसार, २५ मार्च १९११ रोजी न्यूयॉर्क शहरातील ट्रायंगल शर्टवेस्ट फॅक्टरीत लागलेल्या आगीत १४६ तरुण कामगारांचा मृत्यू झाल्यामुळे आधुनिक जगात महिला दिन साजरा करण्याचा पाया घातला गेला. पण त्याआधी अमेरिकन आणि जर्मन समाजवाद्यांनी आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्याची वकिली केली. १९ देशांतील १०० प्रतिनिधींनी या कल्पनेला सहमती दर्शवली आणि युरोपमधील अनेक देशांमध्ये १९ मार्च १९११ हा दिवस आंतरराष्ट्रीय महिला दिन म्हणून वेगवेगळ्या प्रकारे साजरा करण्यात आला.

फार कमी लोकांना माहित आहे की आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची कोणतीही निश्चित तारीख नव्हती. यूएसमध्ये, राष्ट्रीय महिला दिन फेब्रुवारीच्या शेवटच्या रविवारी साजरा केला जात राहिला, तर रशियामध्ये तो प्रथम १९१३ मध्ये ज्युलियन कॅलेंडरनुसार फेब्रुवारीच्या शेवटच्या शनिवारी आणि ग्रेगोरियन कॅलेंडरनुसार ८ मार्च रोजी साजरा करण्यात आला. या तारखेला, १९१४ मध्ये जर्मनीमध्ये पहिला आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्यात आला, ज्याचा एकमेव उद्देश महिलांना मतदानाचा अधिकार मिळवून देणे हा होता.रशिया आणि इतर कम्युनिस्ट देशांमध्ये, ८ मार्च १९१७ रोजी पेट्रोग्राडमध्ये महिला कापड कामगारांनी केलेल्या निदर्शनाचे रूपांतर झारच्या विरोधात मोठ्या आंदोलनात झाले ज्यामध्ये जागतिक युद्ध आणि अन्न टंचाई संपवण्याच्या मागण्यांचा समावेश होता. तो दिवस आंतरराष्ट्रीय महिला दिन म्हणून घोषित करण्यात आला. जे खरेतर रशियाच्या ऑक्टोबर क्रांतीपूर्वी क्रांतीचा स्थापना दिवस असल्याचे सिद्ध झाले. नंतर सोव्हिएत युनियन आणि इतर कम्युनिस्ट देशांनी ८ मार्च हा महिला दिन म्हणून स्वीकारला.

८ मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय स्तरावर महिला दिन म्हणून साजरा केला जात आहे . परंतु १९७० आणि १९८० च्या दशकात महिलांसाठी अनेक आंदोलने झाली ज्यात महिलांना समान वेतन, समान आर्थिक संधी, समान कायदेशीर अधिकार, पुनरुत्पादक अधिकार इत्यादी अनेक मागण्यांचा समावेश होता.संयुक्त राष्ट्र संघाने १९७५ मध्ये आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्यास सुरुवात केली. १९७७मध्ये, युनायटेड नेशन्स जनरल असेंब्लीने सदस्य राष्ट्रांना ८ मार्च हा महिला हक्क आणि जागतिक शांततेसाठी अधिकृत संयुक्त राष्ट्र सुट्टी म्हणून पाळण्यासाठी आमंत्रित केले. तेव्हापासून, दरवर्षी ८ मार्च रोजी, आंतरराष्ट्रीय दिन हा महिलांच्या हक्कांच्या कोणत्या ना कोणत्या मुद्द्याशी जोडून साजरा केला जातो.

वर्धा

९५६१५९४३०६