तुळशी विवाह हा हिंदू धर्मातील एक अत्यंत पवित्र आणि शुभ सण आहे, जो दरवर्षी कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी म्हणजेच देवुथनी एकादशीला साजरा केला जातो. या दिवशी भगवान विष्णू (शालिग्राम) आणि आई तुळशी यांचा विवाह होतो. असे मानले जाते की या दिवशी तुळशीशी लग्न केल्याने आनंद, समृद्धी, सौभाग्य आणि वैवाहिक स्थिरता येते. या प्रसंगी तुळशी मातेला वधूप्रमाणे सजवले जाते, नवीन स्कार्फ, फुले, दागिने आणि पारंपारिक मेकअपने सजवले जाते. हे अलंकार केवळ भक्ती आणि श्रद्धेचे प्रतीक नाही तर देवी लक्ष्मीचे स्वागत देखील करते, कारण तुळशी मातेला देवी लक्ष्मीचा अवतार म्हटले जाते. हा तुलसी विवाह सोहळा केवळ धार्मिकदृष्ट्या महत्त्वाचा नाही तर कुटुंबातील एकता, प्रेम आणि आशीर्वादाचे प्रतीक आहे.
तुळशी विवाह हा भगवान विष्णू आणि देवी तुळशी यांच्या विवाहाचा उत्सव आहे, जो भक्त आणि देव यांच्यातील प्रेम, विश्वास आणि भक्तीचे प्रतीक आहे. हा उत्सव कार्तिक शुक्ल एकादशी नंतर साजरा केला जातो. वैदिक कॅलेंडरनुसार, यावर्षी हा उत्सव २ नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जात आहे.
तुळशी विवाह हा केवळ एक विधी नाही तर एक आध्यात्मिक कार्यक्रम आहे. तो भक्त आणि देव यांच्यातील प्रेम, विश्वास आणि भक्तीचे प्रतीक मानला जातो. वृंदा नावाची एक अतिशय धार्मिक आणि समर्पित स्त्री होती, जिच्या भक्तीने देवांनाही प्रभावित केले. तिची निष्ठा आणि प्रेमाचा आदर करून, भगवान विष्णूने तिच्याशी तुळशीच्या रूपात लग्न करण्याचे वचन दिले. हा विवाह आज भक्ती, प्रेम आणि पवित्रतेचे प्रतीक असलेल्या तुळशी विवाह म्हणून साजरा केला जातो.
पौराणिक कथेनुसार, देवी तुळशी तिच्या मागील जन्मात वृंदा नावाची एक समर्पित पत्नी होती, जिचा विवाह राक्षस राजा जालंधरशी झाला होता. वृंदाच्या तिच्या पतीवरील भक्तीमुळे जालंधर इतका शक्तिशाली झाला की देवही त्याला पराभूत करू शकले नाहीत. देवतांच्या विनंतीनुसार, भगवान विष्णूने जालंधरला मारण्याची योजना आखली आणि त्याचे रूप धारण केले आणि वृंदासमोर प्रकट झाले. पतीचे रूप पाहून वृंदा निराश झाली आणि तिच्या तपश्चर्येत व्यत्यय आणला. जालंधरची शक्ती नष्ट झाली आणि तो युद्धात मारला गेला.
भगवान विष्णू आणि देवी तुळशीचा विवाह
जेव्हा वृंदाला भगवान विष्णूच्या कपटाचे सत्य कळले तेव्हा ती खूप दुःखाने आणि वेदनांनी भरली आणि तिने आपले जीवन त्यागले. तिच्या तपश्चर्येने, भक्तीने आणि पतीप्रती असलेल्या भक्तीच्या शक्तीने पृथ्वीवर एक दिव्य वनस्पती उगवली. ती पवित्र तुळशी म्हणून ओळखली जाऊ लागली. वृंदाच्या त्यागाचा आणि खऱ्या प्रेमाचा आदर करून, भगवान विष्णूने तिला एक वरदान दिले: तिची नेहमीच तुळशी म्हणून पूजा केली जाईल आणि तुळशीशिवाय त्याची कोणतीही पूजा पूर्ण होणार नाही. हे वचन पूर्ण करण्यासाठी, भगवान विष्णूने शालिग्रामच्या रूपात तुळशीशी लग्न करण्याचा संकल्प केला. तेव्हापासून, दरवर्षी कार्तिक शुक्ल एकादशीनंतर तुलसी विवाहाचा पवित्र सण साजरा केला जातो.
प्रा. डॉ. सुधीर अग्रवाल
वर्धा ९५६१५९४३०६